ABD’de 9. Temyiz Mahkemesi, Başkan Donald Trump’ın doğum yoluyla vatandaşlığı kısıtlayan başkanlık kararnamesini anayasaya aykırı bularak iptal etti. Karar, yürürlükte olmayan politikanın hukuki geleceğine dair kritik bir emsal oluşturdu.
Trump, ikinci görev döneminin ilk gününde imzaladığı kararnamede, ebeveynlerinden biri yasal statüye sahip olmayan ya da her ikisi geçici vizeyle bulunan kişilerin ABD’de doğan çocuklarının otomatik vatandaşlık hakkını ortadan kaldırmayı hedeflemişti. Kararnamenin ardından çeşitli eyaletler tarafından dava açılmış, uygulama durdurulmuştu.
Mahkeme heyeti, Anayasa’nın 14. Değişikliği’nde yer alan ve “ABD’de doğan ve ülkenin yargı yetkisine tabi olan herkesin vatandaş olduğunu” belirten ifadenin açık ve net olduğunu vurguladı. Heyetin karar metninde, yürütme organının Anayasa’yı fiilen değiştiremeyeceği, bu nedenle söz konusu yorumun geçersiz olduğu ifade edildi.
Beyaz Saray Sözcüsü Abigail Jackson ise 9. Temyiz Mahkemesi’nin kararını eleştirerek, “14. Değişiklik’in amacını ve metnini yanlış yorumladılar, üst mahkemede haklılığımızı kanıtlayacağız” dedi.
Trump yönetimi, “yargı yetkisine tabi olma” ifadesinin, ebeveynleri geçici vizeyle veya yasal statüsü olmadan ABD’de bulunan kişileri kapsamadığını savunmuştu. Ancak mahkeme, Anayasa’nın kabul edildiği dönemdeki genel hukuki ilkelerin bu yorumu desteklemediğine dikkat çekti.
Kararda ayrıca, uygulamanın yürürlüğe girmesi durumunda eyaletlerin ciddi mali yüklerle karşılaşacağı belirtilerek, davacı eyaletlerin dava açma hakkına sahip olduğu da onaylandı.
Trump’ın kararnamesi, daha önce Washington Eyaleti Bölge Mahkemesi tarafından şubat ayında durdurulmuş, karar mart ayında temyize taşınmıştı. Temyiz mahkemesi, ilk derece mahkemesinin kararını anayasal gerekçelerle destekledi.
ABD Yüksek Mahkemesi ise kısa süre önce kararnamenin içeriğine ilişkin değil, ülke çapında uygulamayı durduran ihtiyati tedbirlerin kapsamına dair bir karar vermiş ve bölge mahkemelerinin yetki alanları konusunda kısıtlamaya gitmişti. Ancak New Hampshire’da görülen toplu davada, kararname yeniden ülke genelinde durdurulmuştu.
Trump yönetiminin bir sonraki adımda kararı Yüksek Mahkeme’ye taşıması bekleniyor.