Türkiye’de sigortasız veya eksik prim günü ile çalışanların sayısındaki artış, sosyal güvenlik haklarında ciddi kayıplara yol açıyor. Özellikle prim gününü doldurmadan hayatını kaybeden sigortalıların aileleri, dul ve yetim aylığı hakkından yararlanamıyor. Uzmanlar, çalışanların hem kendi gelecekleri hem de yakınlarının maddi güvencesi için prim günlerini tamamlamaları gerektiğinin önemli olduğunu belirtiyor.
Ölüm Aylığı İçin Gerekli Prim Şartları
Sosyal güvenlik sistemine göre dul ve yetim aylığından faydalanabilmek için belirli prim günü koşullarının sağlanması gerekiyor.
-
SSK (4A) kapsamında, en az 5 yıllık sigortalılık süresi ve toplamda 900 prim günü şartı bulunuyor.
-
Bağ-Kur (4B) ve Emekli Sandığı (4C) statüsünde ise en az 1800 prim günü gerekiyor.
-
Bağ-Kur’lular için ayrıca prim borcunun bulunmaması şartı aranıyor.
2008’de yürürlüğe giren 5510 sayılı kanun ile Emekli Sandığı’ndaki 3600 günlük şart 1800 güne düşürülerek diğer sigorta kollarıyla eşitlenmişti.
Emekli Sandığı ve Bağ-Kur kapsamında sigortalı olanların hak sahipleri, eksik prim günlerini askerlik veya doğum borçlanması ile tamamlama imkanına sahip. Ölen sigortalının bu hakkı varsa, yakınları borçlanma yaparak dul ve yetim aylığı bağlatabiliyor. Ancak Bağ-Kur’da prim borcu nedeniyle sigortalılık süresi durdurulmuşsa, ihya işlemi ile bu sürelerin tamamı ödenerek tekrar geçerli hale getiriliyor.
Ölüm Aylığının Dağılımı
Ölen sigortalının yakınlarına bağlanacak aylık, belirli oranlarla paylaştırılıyor:
-
Dul eşe, emekli aylığının %50’si oranında aylık bağlanıyor. Eğer çocuk yoksa ve eşin başka bir geliri bulunmuyorsa bu oran %75’e çıkıyor.
-
Çocuklara ise kişi başına %25 oranında aylık ödeniyor. Kız çocukları evlenene kadar, erkek çocuklar ise 18 yaşına kadar bu haktan yararlanabiliyor. Eğitim durumuna göre erkek çocuklarda sınır lise için 20, üniversite için 25 yaşa kadar uzatılıyor.
-
Evlenen kız çocuklarına ayrıca 24 aylık tutarında çeyiz yardımı ödeniyor.
-
Çalışma gücünün en az %60’ını kaybeden erkek çocuklar da, kendi sigortalılıklarından dolayı gelirleri yoksa, ömür boyu yetim aylığı alabiliyor.
-
Anne ve babaya ise, artan hisse olması halinde ve gelirleri net asgari ücretin altında bulunuyorsa %25 oranında aylık bağlanıyor. 65 yaş üzerindekilere ise artan hisse şartı aranmadan ödeme yapılıyor.
SSK’lılar için ölüm aylığında askerlik ve doğum borçlanması dikkate alınmazken, iş kazası sonucu yaşamını yitirenlerde prim günü şartı aranmıyor. Bu durumda hak sahiplerine doğrudan ölüm aylığı bağlanabiliyor.