ABD’de gerçekleştirilen çığır açıcı bir bilimsel çalışma, farklı yılan türlerinin zehirlerine karşı koruma sağlayabilecek bir panzehirin ilk temellerini attı. Yıllar boyunca kendi vücuduna yılan zehri enjekte eden bir gönüllünün kanından elde edilen antikorlar, evrensel bir tedavi seçeneği olma potansiyeli taşıyor.
Eski bir kamyon tamircisi olan Tim Friede, yaklaşık 20 yıl boyunca kendi isteğiyle vücuduna 700’den fazla farklı yılan zehri enjekte etti. Siyah mamba, kobra, taipan ve bungarus gibi dünyanın en tehlikeli yılanlarının zehirlerine karşı bağışıklık kazanmayı hedefleyen Friede, zaman zaman yaşamını riske atarak toplamda 200’den fazla kez sokuldu. Bu süreçte koma dâhil olmak üzere pek çok sağlık sorunu yaşadı.
Tim Friede’nin sıra dışı deneyimi, biyoteknoloji şirketi Centivax’ın dikkatini çekti. Şirketin CEO’su Dr. Jacob Glanville, geniş etkili antikorlar geliştirmek amacıyla yürüttüğü araştırmalarda Friede’nin kanını inceleme kararı aldı. Etik onayla birlikte yalnızca kan örnekleri kullanıldı; Friede’ye ek zehir enjekte edilmedi.
19 Ölümcül Yılan Türüne Karşı Geliştirilen Panzehir Kokteyli
Araştırmalar, özellikle elapid olarak sınıflandırılan yılan türlerine (mamba, kobra, taipan gibi) odaklandı. Bu yılanlar, sinir sistemini hedef alan nörotoksinlerle kurbanlarını felç ederek öldürüyor. Bilim insanları, Dünya Sağlık Örgütü tarafından en ölümcül türler arasında gösterilen 19 elapid yılanına karşı etkili olabilecek antikorları belirledi.
Fareler üzerinde yapılan deneylerde, geliştirilen panzehir kokteyli, bu 19 türden 13’üne karşı tam koruma sağlarken, kalan 6 tür için de kısmi koruma sundu. Böylece, panzehirin “benzersiz” bir etki alanı olduğu tespit edildi.
Geleneksel panzehir üretiminde, hayvanlara küçük miktarlarda zehir verilerek bağışıklık yanıtı tetikleniyor ve bu antikorlar hastalara uygulanıyor. Ancak bu yöntem, yalnızca belirli yılan türlerine karşı etkili olabiliyor. Aynı tür yılanlar arasında bile coğrafi farklılıklar nedeniyle etkisizlik görülebiliyor. Bu nedenle Friede’nin bağışıklık sisteminden elde edilen antikorlar, geniş kapsamlı etkileriyle yeni bir dönem başlatma potansiyeline sahip.
Araştırmalar Devam Ediyor
Bilim insanları, mevcut kokteyle dördüncü bir antikor bileşeni ekleyerek elapid türlerinin tamamına karşı tam koruma sağlamayı hedefliyor. Bunun yanı sıra, başka bir yılan ailesi olan engerekler için de benzer geniş etkili panzehirler üzerinde çalışılıyor. Bu türlerin zehirleri, sinir sistemi yerine doğrudan kana ve dokulara saldıran hematoksinler içeriyor.
Columbia Üniversitesi’nden Prof. Peter Kwong, önümüzdeki 10-15 yıl içinde her ana toksin grubuna karşı etkili panzehirlerin geliştirilebileceğine inandığını belirtti. Liverpool Tropikal Tıp Okulu’ndan Prof. Nick Casewell ise elde edilen sonuçların “uygulanabilir bir yaklaşımın güçlü bir kanıtı” olduğunu ifade etti.
Tim Friede, uzun yıllar süren bu zorlu süreçte yaşadığı fiziksel acılara rağmen kendini insanlığa adadığını belirtiyor. “İnsanlık için iyi bir şey yapıyorum ve bu benim için çok önemliydi. Bununla gurur duyuyorum” diyen Friede, elde edilen sonuçların yılan sokmalarına karşı mücadelede insanlık adına önemli bir kazanım olmasını umut ediyor.