MUSTAFA YILMAZ – Bursa'da yaklaşık 650 yıllık geçmişe sahip olduğu bilinen, musikili sohbetlerin yapıldığı “gezek” kültürü, farklı meslek gruplarından çok sayıda kişinin salı günleri bir araya gelmesiyle yıllardır sürdürülüyor.
Elazığ'da “kürsübaşı sohbeti”, Şanlıurfa, Mardin ve Diyarbakır'da “sıra gecesi”, Erzincan'da “velime geceleri”, Manisa'da “oturma geceleri” olarak adlandırılan sohbet gecelerinin bir örneği de Bursa'da “gezek” adıyla asırlardır düzenleniyor.
UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Temsili Listesi'nde yer alan, her hafta salı günü, üyelerinden birinin dışına renkli bir fener astığı evinde toplanan gezekçiler, sohbet edip Türk Sanat Müziği şarkılarını çalıp söylüyor. Piknik veya özel davetlerde ev dışında yapılan etkinliklere de “dış gezek” adı veriliyor.
Gezek duasıyla başlayan gecede sohbetler ediliyor, “Saz başlayınca söz biter.” denilerek her hafta önceden belirlenen bir makamdaki şarkılar icra ediliyor. Topluluk, hem virtüöz müzisyenleri hem de her meslekten amatör korist ve solistleri barındırıyor.
Gezek topluluğuna katılmak isteyen kişiye, bir üyenin kefil olması şartı aranıyor. Bir yıl aday üye olarak denenen kişi, devamlılık-uyumluluk gibi şartları yerine getirirse daimi üyeliğe kabul ediliyor.
Gezek, Zeki Müren, Erdinç Çelikkol, Müzeyyen Senar, Yıldırım Gürses, Burhan Dikencik, Serdar Kaşıkçılar, İnci Çayırlı, Recep Birgit, Cahit Peksayar gibi sanatçıların da ilk eğitimlerini aldığı bir kültür olarak öne çıkıyor.
– Kültürü tanıtmak için gezek akşamlarını evlerinden dışarı taşıdılar
Bursa Dostluk Gezek Musiki Derneği, kentte birkaç topluluğun halen evlerinde sürdürdüğü geleneği daha fazla kişiye tanıtmak için toplantılarını salonlarda yaparak insanlara izleme ve dinleme fırsatı sunuyor.
Derneğin Başkanı ve Serhanendesi (Fasıl topluluğunu tefle usul vurarak yöneten kişi) Ali Piliçer, AA muhabirine, 650 yıl önce başladığı bilinen gezek kültürünü yaşatmaya çalıştıklarını söyledi.
Gezek kurallarına ve prensiplerine sıkı sıkıya bağlı kaldıklarını belirten Piliçer, “Gezek geçmişle gelecek arasında kültür köprüsü oluşturan, temelinde musiki olan ve geleneklerimizi, adetlerimizi, haftanın bir günü bir araya gelerek yaşattığımız bir toplantıdır.” dedi.
Piliçer, kendi başlattıkları mavi yelek giyilmesi kuralıyla toplumun farklı kesimlerinden üyelerin toplulukta eşit olduğunu vurguladıklarını, toplantılarında dini konular, spor ve siyaset konuşulmasının, alkol alınmasının ve alkollü gelinmesinin yasak olduğunu belirtti.
Gezek fenerinin “Benim dostlarımla meşkim var bugün.” mesajı verdiğini, ayrıca toplantının yapıldığı evi işaret ettiğini bildiren Piliçer, şöyle konuştu:
“Normalde gezek evlerde yapılır ancak 8 yıl evvel, dünyaya ve topluma tanıtabilmek adına evlerden dışarı çıktık. Toplumun her kademesine haftanın bir günü bu kültürü tanıtmaya çalışıyoruz. Ben aşağı yukarı 10 yıldır gezekçiyim ama şu anda Bursa'da 50 yıldır gezekçilik yapan ağabeylerimiz var. Onlarla zaman zaman bir araya geliyoruz, geçmişi yad ediyoruz ve onlardan bu kültürü geleceğe nasıl taşıyacağımızı öğrenmeye çalışıyoruz.”
Piliçer, Bursa Dostluk Gezek Musiki Derneğini 8 yıl önce kurduklarını belirterek, “Olabildiğince geniş kesimlere, dünyanın her tarafına bunu tanıtmaya çalışıyoruz. Canlı yayınlar yapıyoruz, misafirlerimizi de ağırlamaya çalışıyoruz.” dedi.
Gezek bölümlerini de anlatan Piliçer, şunları kaydetti:
“Gezek aynı zamanda bir kültür yuvasıdır. O günün konusu anlatıldıktan sonra fasıla geçilir. Her hafta bir makam seçilerek fasıl yapılır. Herkes buna katılır, birlikte meşk yapılır. Birinci bölüm sona erer. Bu yaklaşık 25-30 dakikalık bir süreçtir. Akabinde bir ara verilir, ev sahibinin ikramları olur. Allah ne verdiyse, gönlünden ne koptuysa bize ikramlarını sunar. İkinci bölümde geçmişte oyunlar, tiyatro veya farklı etkinlikler yapılırdı. Bizde de son dönemlerde sololar okunur, şiir okunur. Bu şekilde ikinci bölüm de biter ve oyun havasıyla gezek sonlanır.”
Topluluğun üyelerinden sanayici Erol Özkayan da Türk Sanat Müziği'ni çok sevdiğini belirterek, “Gezekte olmaktan büyük onur duyuyorum, çok memnunum. Çok daha ilerilere gideceğiz, bütün amacımız Türk Sanat Müziği'ni gençlere sevdirmek, onları kazanmak.” dedi.