MÜCAHİT TÜRETKEN – İlim Kültür Eğitim Vakfının (İLKE) İstanbul'un 39 ilçesinin sosyoekonomik görünümüne ilişkin raporunda Fatih, Kadıköy ve Şişli gibi ilçelerde nüfusun azaldığı, Beylikdüzü, Esenyurt ile Başakşehir gibi merkeze uzak ilçelerde ise arttığı bildirildi.
İLKE Araştırmacısı Enes Koru tarafından hazırlanan, ilçeler arasındaki farklılıklar demografi, ekonomi, sağlık, eğitim, çevre, ulaşım ve sosyal hayat gibi temel göstergeler üzerinden ele alındığı raporda, İstanbul'un mevcut kentleşme dinamiklerini, göç hareketlerini ve mekansal dönüşüm süreçleri, bunların ilçeler üzerindeki etkileri incelendi.
Vakfın Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Sait Öner, AA muhabirine, bu raporun İstanbul'un ilçelerindeki sosyoekonomik görünümü kapsamlı bir şekilde analizi için hazırlandığını söyledi.
Öner, raporda İstanbul'un ilçeleriyle ilgili olarak eğitim, sağlık, sosyal yapı, aile yapısı, iktisadi yapı ve ulaşım gibi birçok başlığın ele alındığını kaydederek, “Rapor, bir yandan İstanbul'un genel fotoğrafını çekerken öte yandan ilçe ilçe bize sosyoekonomik görünüme dair çeşitli veriler sunuyor. Buradan hareketle kentsel adalet kavramı üzerinden ilçelerin hizmetlere erişim imkanlarını biz bu rapor üzerinden ölçebiliyoruz. Bununla beraber yine yerel yönetimler, politika üreticiler, karar alıcılar, araştırmacılar, entelektüeller üzerinden de raporu istifadeye sunuyoruz.” diye konuştu.
İstanbul'un Türkiye nüfusunun yüzde 20'sini barındıran bir metropol olduğunu ifade eden Öner, raporda “kentteki makro sorunlara makro çözümler” gerektirebilecek birtakım verileri sunduklarını dile getirdi.
Raporda öne çıkan verilerden ilkinin nüfus hareketliliği olduğuna dikkati çeken Öner, şöyle devam etti:
“Fatih, Kadıköy, Şişli gibi ilçelerde bir nüfus azalması söz konusu. Nüfus buralarda azalmışken çeper ilçelere doğru hızlı bir şekilde artış seyri gösteriyor. Örneğin Beylikdüzü'nde nüfusun son 10 yılda yüzde 67 oranında arttığını görüyoruz. Yine Esenyurt, Başakşehir gibi ilçelerde nüfusun hızlı arttığını görmekteyiz. Fatih'te ise nüfusun yüzde 16 oranında düştüğü verilere yansıdı. İstanbul'da sosyoekonomik yapı, şehrin merkezlerine doğru bağımlı olduğu için gün içinde nüfus artışı yine Fatih, Kadıköy, Şişli gibi ilçelerde yoğun olarak seyrediyor. Esenyurt, Küçükçekmece, Pendik, Ümraniye ve Bağcılar nüfusun yüzde 25'inin barındığı 5 ilçe olarak öne çıkıyor.”
– “Nüfus artışında ekonomik dinamiklerden ziyade kültürel kodlar hala baskın”
Öner, kentte tek başına yaşamın arttığını, her dört haneden birinde tek yaşandığını söyledi.
Özellikle Kadıköy, Şişli ile Bakırköy'de bu durumun daha yaygın olduğunu ifade eden Öner, “Nüfusun yoğun olduğu, gelir ile eğitim seviyesi nispeten daha düşük olduğu 'çeper' dediğimiz ilçelerde nüfus artışının, doğurganlık oranlarının nispeten daha yüksek olduğunu görüyoruz. Bu da bize aslında nüfus artışında ekonomik dinamiklerden ziyade kültürel kodların hala baskın bir şekilde devam ettiğini gösteriyor. Doğurganlık oranlarının yüksek olduğu ilçeler Esenyurt, Sultanbeyli, Sultangazi, Sancaktepe olarak öne çıkmaktayken bunun çok düşük olduğu ilçeler ise Bakırköy, Şişli, Beşiktaş ve Kadıköy.” bilgisini verdi.
Öner, İstanbul'un gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) üçte birini üretmesine karşın gelir adaletsizliğinin en derin yaşandığı metropoller arasında ilk sırada yer aldığını aktaran Öner, Sultanbeyli ve Sultangazi'de gelir adaletsizliğinin çok daha derin hissedildiğini kaydetti.
Aynı ilçe veya mahallede yaşayanlar arasında bile gelir dağılımlarında uçurumların bulunduğunun altını çizen Öner, “Beykoz ve Sarıyer'de ilçe içi ekonomik uçurumun çok yüksek olduğunu gözlemliyoruz. Bu ilçelerde hem en yüksek gelir grubuna hem de en düşük gelir grubuna mensup bireyler yan yana yaşıyor.” dedi.
Şişli, Kadıköy ve Fatih'in ticaret ve finans merkezi, Esenyurt ve Tuzla'nın ise sanayi merkezi olarak ön plana çıkan ilçeler olduğunu anlatan Öner, ev kiralarında ise en düşük ortalamanın 15 bin 500 lirayla Esenyurt'ta, en yüksek ortalamanın ise 60 bin lirayla Sarıyer'de olduğunu ifade etti.
Toplu ulaşım alışkanlığının kentte oldukça yüksek olduğunu belirten Öner, şunları dile getirdi:
“Beşiktaş ve Kadıköy'de raylı sistemlere ulaşım imkanları çok daha yüksek. Çok ilginç bir şekilde İstanbul'da nüfus yoğunluğunun en yüksek olduğu ana arterlere açılan Esenyurt'ta herhangi bir raylı sistemin bulunmadığını görüyoruz. Toplu taşıma alışkanlığı İstanbul'da yüksek olsa da bir o kadar da özel araç kullanımı yaygın. Bu da hem trafik sıkışıklığını artırıp hem de otopark problemini gün yüzüne çıkarıyor. Merkez ilçelerde bisiklet kullanımı ve yaya dostu ulaşım biraz daha yaygınken şehrin çeperlerine doğru gidildiğinde bu imkanların biraz daha az olduğunu gözlemliyoruz.”
Kentte kişi başına düşen yeşil alanın 2,2 metrekare olduğunun raporda yer aldığını belirten Öner, Sarıyer, Beykoz ve Adalar'ın yeşil alan konusunda şanslı olduğunu, Gaziosmanpaşa, Esenyurt ve Fatih gibi ilçelerde ise bunun 1 metrekarenin altına düştüğünü bildirdi.
– Esenyurt'ta bir öğretmene 44 öğrenci düşüyor
İLKE Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Öner, gelir düzeyinin tüketim alışkanlıkları üzerindeki etkisinin raporda değerlendirildiğini anlattı.
Öner, gelir düzeyi yüksek ilçelerde su ve enerji kaynaklarının tüketim oranının diğer ilçelere göre iki kat daha fazla olduğunu belirterek, “Örneğin, Beşiktaş, Sarıyer, Kadıköy gibi ilçelerde biz doğal gaz ve su tüketiminin çok daha yüksek oranda olduğunu görüyoruz.” değerlendirmesini yaptı.
Son 10 yılda Sultangazi, Sultanbeyli ile Esenyurt'ta yükseköğrenim eğitimi düzeyinde yüzde 150'lik artıştan bahseden Öner, şunları kaydetti:
“Bu da eğitimde fırsat eşitliğinin artık gelir düzeyinin düşük olduğu ilçelere ve kesimlere kadar yaygınlaştığının verisini bize sunuyor. Eğitim hizmetlerinin sosyoekonomik ve gelir düzeyi düşük olan ilçelerde ortalamanın altında kaldığı gözlemledik. Bunun nüfusla da bir ilgisi olduğunu görüyoruz. Devlet ilkokullarında bir sınıftaki öğrenci sayısına baktığımızda bu Esenyurt gibi nüfusun çok yoğun olduğu bir ilçede 35'ken Beşiktaş gibi bir ilçede 22'ye düşüyor. Yine ilkokullara baktığımızda Kadıköy'de 17 öğrenciyle bir öğretmen ilgileniyorken Esenyurt'ta bu sayının 44'e çıktığını görüyoruz.”